Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej:
Egipt, posiadając około 110 milionów mieszkańców jest najludniejszym krajem arabskim. Głównymi filarami gospodarki i zarazem źródłem dochodów kraju są: eksport ropy naftowej i gazu ziemnego, opłaty za korzystanie z Kanału Sueskiego, turystyka oraz przekazy pieniężne od egipskiej emigracji zarobkowej, głównie z regionu Zatoki Perskiej.
Nadal istotną dziedziną gospodarki pozostaje rolnictwo. Egipt osiąga samowystarczalność w produkcji wielu artykułów rolnych oraz sezonowo dysponuje nadwyżkami eksportowymi. Jednocześnie jednak jest importerem netto około 60% konsumowanych artykułów spożywczych (w tym np. pszenicy).
2022 rok był bardzo trudny dla gospodarki Egiptu. Przyjmuje się, że głównym czynnikiem, który doprowadził do pogorszenia warunków ekonomicznych był kryzys żywnościowy spowodowany agresją rosyjską na Ukrainę. Największymi problemami gospodarczymi, z którymi zmagał się Egipt były: odpływ kapitału z lokalnego rynku finansowego, wysoka inflacja, gwałtowne osłabienie funta egipskiego wobec dolara amerykańskiego oraz znaczący wzrost zadłużenia. Pierwszy z wymienionych rozpoczął się jeszcze jesienią 2021 r. a nasilił po wybuchu wojny w Ukrainie. Ostatecznie w roku fiskalnym 2021-2022 z egipskiego rynku odpłynęło 21 mld USD, podczas gdy rok wcześniej odnotowano napływ 18 mld USD. Są to konsekwencje bardziej systemowych problemów gospodarki egipskiej. Sfera gospodarcza jest przeregulowana, otoczenie prawne jest skomplikowane a przepisy często są niejasne i implementowane sposób wybiórczy i uznaniowy, rola państwa i podmiotów państwowych jest dominująca, co znacznie ogranicza konkurencję na rynku.
Wysokie ceny żywności na światowych rynkach bardzo szybko doprowadziły do gwałtownego wzrostu inflacji, która przekroczyła 12,1% – w marcu, 15,6% – w lipcu i 21,3% – w grudniu 2022 r. Powyższe czynniki doprowadziły do pogorszenia sytuacji finansowej kraju i zmusiły rząd do podjęcia dwukrotnie decyzji o dewaluacji funta egipskiego, w marcu i październiku. Do dalszego spadku wartości funta egipskiego doszło w styczniu 2023 r. Gwałtowne osłabienie EGP do USD doprowadziło do wzrostu zadłużenia, które na koniec czerwca 2022 r. wyniosło około 155,7 mld USD, czyli ok. 17,8 mld USD więcej w porównaniu z poprzednim rokiem podatkowym.
Kair miał świadomość, że samodzielnie nie poradzi sobie z wyzwaniami gospodarczymi. Z tego względu pod koniec marca zwrócił się z prośbą najpierw do MFW o uruchomienie kolejnego pakietu pomocowego, a następnie do państw Zatoki Perskiej o wsparcie finansowe. Reakcja tych ostatnich była szybka. Z jednej strony zaoferowały bezpośrednią pomoc finansową w postaci depozytów bankowych oraz zapowiedzi inwestycji rzędu 20 mld USD w egipską edukację, służbę zdrowia, przemysł chemiczny, rolnictwo i usługi finansowe.
W wyniku wielomiesięcznych negocjacji w październiku zapowiedziano, a w połowie grudnia ostatecznie zatwierdzono przyznanie Egiptowi kolejnego pakietu finansowego ze strony MFW. Egipt jest drugim, po Argentynie, państwem z największym zadłużeniem w Funduszu. Zarząd funduszu poinformował, że kolejne środki finansowe będą wypłacane w ratach w wysokości ok. 350 mln USD do 2026 r. w marcu i wrześniu, po otrzymaniu pozytywnej opinii zarządu funduszu, który będzie oceniał poziom realizacji przez rząd narzuconych przez MFW warunków. Dotyczą one: stałego utrzymania elastycznego kursu walutowego; zakończenia programów subsydiowanych pożyczek, z których korzysta wiele nierentownych sektorów; zapewnienia wydatków socjalnych dla najuboższych obywateli; przeprowadzenia reform strukturalnych prowadzących do zmniejszenia roli państwa w gospodarce. Powyższe warunki wymusiły na władzach kraju podjęcie w ostatnim tygodniu grudnia dwóch istotnych decyzji. Najpierw bank centralny zapowiedział całkowite zniesienie wymogu wykorzystywania akredytywy do finansowania importu. Drugim kluczowym postanowieniem było zatwierdzenie przez prezydenta A.F. el-Sisiego projektu strategii dotyczącej polityki własności państwowej, zawierającej mapę drogową rządowej strategii zmniejszenia zaangażowania państwa w gospodarkę i pobudzenia prywatnych inwestycji. Według zatwierdzonego rząd planuje całkowicie wyjść z 62 sektorów, ograniczyć zaangażowanie w 56 i zwiększyć swoją rolę w 76 innych. Realizacja przyjętej strategii może mieć duży wpływ na dalszy rozwój sytuacji gospodarczej kraju. Sprawnie przeprowadzona prywatyzacja przedsiębiorstw publicznych powinna w perspektywie krótkoterminowej przynieść budżetowi potrzebne środki walutowe, zaś w długoterminowej – zapewnić przedsiębiorstwom dalszy niezbędny rozwój. Tym niemniej charakter systemu generuje poważne przeszkody na drodze do reform, ich tempo i kształt będzie wypadkową szeregu czynników, w tym o charakterze wewnątrzpolitycznych.
Główne sektory gospodarki:
Rolnictwo
Rolnictwo jest kluczowym sektorem egipskiej gospodarki. Sektor zatrudnia około 28% siły roboczej kraju. Odpowiada za ok. 14% dochodu krajowego. Rolnictwo skoncentrowane jest w obszarze żyznej delty Nilu, gdzie uprawy bawełny są najbardziej opłacalne. Według rządowych planów, w ciągu najbliższych lat Egipt ma stać się w 75% samowystarczalny w produkcji pszenicy. Innym ambitnym przedsięwzięciem jest projekt zwiększenie obszaru gruntów rolnych o 6 mln hektarów w zachodniej, pustynnej części kraju. Rolnictwo Egiptu jest zdominowane przez małe gospodarstwa, niejednokrotnie korzystające z tradycyjnych i mniej efektywnych technologii uprawnych.
Przemysł wydobywczy i energetyka
Baza surowców mineralnych i energetycznych Egiptu składa się w większości z ropy naftowej i gazu ziemnego, rudy żelaza, fosforanów i złota. Nowe odkrycia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, których dokonano kilka lat temu na dnie Morza Śródziemnego, przyczyniły się do dynamicznego rozwoju tego sektora gospodarki. Co najmniej od 3 lat przyciąga on najwięcej inwestycji zagranicznych. Na rynku egipskim obecne są najważniejsze międzynarodowe koncerny naftowe, m.in. Apache, BP, Eni, ExxonMobil, Halliburton, Noble Energy, Shell, Schlumberger. Najwięcej projektów wydobywczych realizowanych jest na Morzu Śródziemnym, Morzu Czerwonym i w Delcie Nilu. Dzięki odkryciom nowych złóż Egipt od 2019 r. zaspokaja swoje potrzeby energetyczne wyłącznie w oparciu o produkcję krajową.
90,5% energii wytwarzanej w Egipcie pochodzi z gazu ziemnego i ropy naftowej, 7,3% z elektrowni wodnych, a 2,2% ze źródeł odnawialnych. Pomimo obecnie niewielkiego udziału źródeł odnawialnych w generowaniu energii, Egipt posiada duży potencjał rozwoju tego sektora. Władze kraju zapowiedziały, że do 2035 r. udział ten wyniesie 42%. Opóźnione, ze względu na pandemię koronawirusa, prace związane z budową elektrowni jądrowej w el-Dabaa, zostały wznowione w 2022 r. Po uzyskaniu niezbędnych pozwoleń przystąpiono do prac budowlanych. Przedsięwzięcie jest realizowane przy wsparciu technologicznym i finansowym ze strony Rosji. W przypadku realizacji projektu, udział energii nuklearnej do 2030 r. powinien wynieść 4% w miksie energetycznym. Egipt, ze względu na wysokie nasłonecznienie i korzystne wiatry, szczególnie nad Morzem Czerwonym, cieszy się dużym zainteresowaniem zagranicznych inwestorów rozwijających energetykę ze źródeł odnawialnych. W ostatnim czasie istotnym tematem staje się produkcja zielonego wodoru.